เนื้อความข้างต้นเป็นคำแถลงโดย องค์การยูเนสโก เมื่อ 21 ก.พ. ที่ผ่านมา เนื่องใน “วันภาษาแม่สากล” ที่ย้ำความสำคัญ “ภาษา” แสดงความเป็นห่วงหลังมีแนวโน้ม “ภาษาแม่ ภาษาถิ่น” ในหลายพื้นที่ทั่วโลก เสี่ยงสูญหายเพิ่มขึ้น ซึ่ง ในไทย คนไทยก็น่าตระหนัก

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

“ภาษามีคุณค่า” ที่ “มากกว่าสื่อสาร”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

“รักษาภาษาแม่” นั้น “มีความสำคัญ”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

สำคัญมิใช่แค่บางวัน แต่เป็นรุ่นสู่รุ่น

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

เกี่ยวกับ “ข้อกังวล” ที่องค์การยูเนสโกมีต่อ “ภาษาแม่” หรือ “ภาษาถิ่น” ซึ่งขณะนี้พบว่า มีแนวโน้มที่ภาษาท้องถิ่น หรือภาษาแม่ของคนแต่ละเชื้อชาตินั้น กำลังเผชิญกับการสุ่มเสี่ยงที่จะสูญหายไปตลอดกาลเพิ่มมากขึ้น ทางยูเนสโกก็ยังได้มีการระบุไว้ว่า ปัจจุบันนี้ นอกจากภาษาหลักที่เป็นภาษาสากลแล้ว มีภาษาอยู่ทั้งหมดในโลกประมาณ 8,324 ภาษา หากแต่ที่ยังมีการใช้งานมีอยู่ราว 7,000 ภาษา โดยภาษาบางส่วนได้สูญหายไปแล้ว และบางส่วนก็กำลังจะหายไป ดังนั้นเพื่อรักษา “ภาษาท้องถิ่น” เหล่านี้ไม่ให้สูญหายไป จึงกำหนดให้ทุก ๆ วันที่ 21 ก.พ. ของทุกปีเป็น “วันภาษาแม่สากล”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

แต่ก็มิใช่ว่าควรหวนตระหนักแค่ปีละวัน

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ขยายความเกี่ยวกับ “ภาษาแม่” ทางองค์การยูเนสโกได้ให้นิยามไว้ว่า หมายถึง ภาษาของกลุ่มชนต่าง ๆ ในทุกประเทศทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นภาษาใหญ่ หรือภาษาเล็ก ที่มนุษย์ใช้สื่อสารกันในครอบครัว ชุมชน และสังคมของตนเอง เพื่อเป็นเครื่องมือสื่อสารในวิถีชีวิต และเพื่อแสดงอัตลักษณ์ของกลุ่มคน นี่เป็นคำจำกัดความ “ภาษาแม่”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ที่องค์การยูเนสโกชี้ว่า “ต้องปกป้อง!!”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

และขยายความ “ความสำคัญของภาษาแม่” ทาง “ทีมสกู๊ปเดลินิวส์” จะสะท้อนต่อข้อมูลจากบทความวิชาการ “ภาษาแม่-ภาษาเรา-ภาษาโลก” ที่จัดทำโดย ศาสตรา บุญวิจิตร ซึ่งมีการเผยแพร่ไว้ผ่าน วารสารเสียงชนเผ่า ที่ได้รับการสนับสนุนจากสำนักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ สสส. โดยได้อธิบายถึงภาษาแม่ไว้ โดยสังเขปมีว่า “ภาษาแม่” ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า “Mother tongue” หรือ “Native language” ซึ่งเราอาจจะเรียกว่าเป็นภาษาที่ 1 (First language) ของมนุษย์ เนื่องจากเป็นภาษาแรกที่มนุษย์ได้เรียนรู้และได้รู้จักจากการพูดคุยกับแม่ เป็นภาษาแรกที่มนุษย์ใช้สื่อสาร-ได้ยิน

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ในบทความดังกล่าวทางผู้เขียนได้แจกแจงถึง “ความสำคัญ” ของภาษาแม่เอาไว้ว่า ถือเป็นภาษาแรกที่คนใช้กันในครอบครัวและชุมชน ก่อนที่จะไปเรียนรู้ภาษาใหม่ที่เป็นภาษาอื่น ๆ โดย ภาษาแม่เป็นภาษาที่เป็นธรรมชาติที่สุดของมนุษย์อย่างไรก็ตาม แต่ด้วยความเปลี่ยนแปลงของโลก ทำให้ปัจจุบันคนมักหลีกเลี่ยงการพูดภาษาถิ่นหรือภาษาแม่ของตัวเอง เนื่องจากพบปัญหาว่า คนที่พูดภาษาท้องถิ่นอย่างเดียว หรือพูดภาษาประจำชาติไม่ชัด มักถูกตีตราเป็นพลเมืองชั้นสอง (Minority people) ซึ่งจะได้รับการปฏิบัติจากรัฐหรือสังคมในอีกระดับหนึ่ง รวมถึงอาจถูกดูถูกเหยียดหยาม “ถูกด้อยค่า”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

หลายคนจึง “หลีกเลี่ยงใช้ภาษาแม่”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ภาษาแม่ “ถูกลดความสำคัญ ถูกลืม”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ทั้งนี้ ในบทความชี้ไว้ถึง “ความสำคัญของภาษาแม่” ต่อไปว่า มีงานวิจัยหลายชิ้นชี้ว่า มีอิทธิพลต่อพัฒนาการของเด็กโดยตรง ซึ่งการที่ครอบครัวใดครอบครัวหนึ่งมีการใช้ภาษาแม่ในครอบครัวเพื่อพูดคุยสื่อสารกับเด็ก ภาษาแม่ที่ใช้ระหว่างกันยังทำหน้าที่ เป็นสะพานสร้างความผูกพัน ระหว่างเด็กกับแม่ และเด็กกับสมาชิกครอบครัว หรือชุมชนนั้นด้วย

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

“ภาษาแม่สำคัญต่อการสร้างกรอบความคิด อารมณ์ และทัศนคติที่มีต่อโลกของเด็ก ซึ่งเด็กที่เติบโตมากับการใช้ภาษาแม่ในครอบครัวหรือชีวิตประจำวันจะกลายเป็นคนที่มีแนวโน้มจะเป็นคนที่รู้จักยอมรับผู้อื่น และเหยียดหรือก้าวร้าวต่อผู้อื่นน้อย ดังนั้นภาษาแม่จึงสัมพันธ์กับจิตใจผู้คนและสังคมด้วย” เป็นอีกใจความสำคัญในบทความ

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

อย่างไรก็ตาม ทาง ศาสตรา บุญวิจิตร ระบุไว้ว่า แม้ภาษาแม่จะมีคุณค่าและความสำคัญ แต่ปัจจุบันภาษาแม่ต่าง ๆ บนโลกนี้กลับค่อย ๆ เลือนหายไป เนื่องจากภาษาแม่ไม่ได้ถูกนำมาใช้เป็นภาษาทางการ หรือภาษาราชการ รวมถึงไม่ถูกใช้ในโรงเรียนหรือสถานศึกษา อีกทั้งการที่ถูกคนบางส่วน“ดูถูกเหยียดหยามการใช้ภาษาแม่”หรือบางประเทศมีการ “ห้ามใช้ภาษาแม่เพราะถูกมองเป็นภัยเซาะกร่อนความมั่นคง” เหล่านี้ก็ส่งผลให้ภาษาแม่ภาษาถิ่นค่อย ๆ เลือนหายจากวิถีชีวิต

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

“ประเทศไทยเองก็กำลังเผชิญกับปัญหาดังกล่าวเช่นเดียวกัน โดยไทยมีภาษาแม่หรือภาษาท้องถิ่นมากมายถึง 70 ภาษา แต่ปัจจุบันหลาย ๆ ภาษาได้สูญหายไปแล้ว เนื่องจากไม่ถูกนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน และอีกหลาย ๆ ภาษาก็มีโอกาสสุ่มเสี่ยงที่จะสูญหายตามไปด้วย” เป็น “สถานการณ์เสี่ยงภาษาแม่ในไทย” ที่มีการระบุไว้-น่าตระหนัก

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

“น่าคิด” แม้ “ไม่ใช่ภาษาหลักในชีวิต”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

แต่ “ก็ไม่ควรให้ภาษาแม่สูญหายไป”

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

และ “ควรหากลไกทำให้ยังอยู่ในวิถี”.

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์

ทีมสกู๊ปเดลินิวส์

ด้อยค่าปัญหาใหญ่วิกฤติภาษาแม่ไร้กลไกแก้สูญหายเดลินิวส์